‘Yıpranma hakkı’ olarak bilinen ancak teknik tabiri ‘fiili hizmet süresi zammı’ olan uygulama, çalışanın daha erken emekli olmasını sağlıyor. Yıpranma hakkı kurşun ve arsenik işlerinde çalışanlara, polise ve milletvekillerine de veriliyor.
180 gün kazanım
Bu hak, son yapılan düzenleme ile sağlık çalışanları, cezaevi görevlilerine de tanındı. Şu anda toplam 45 işkoluna erken emeklilik imkânı tanınmış durumda. Çimento sektöründe çalışandan tutun da cam ve madencilik alanında çalışanlara kadar birçok meslek bu listeye dahil. Bu kapsamda belli mesleklerde çalışanlar her bir yıl için emekliliklerine 60 ya da 90 gün, kimi mesleklerde ise 180 gün fazladan süre (yıpranma hakkı) kazanıyor.
Mesleğe göre
Normal çalışma süresi olan 360 günün üzerine çalıştığı riskli sektöre ve kanunun bu sektörde tanıdığı artı süreye göre fazladan hizmet süresi ekleniyor. Normal şartlarda 360 gün çalışılması gerekirken, cıva üretiminde çalışanlar bir yıl içinde 450 gün çalışmış sayılıyor. Madenlerde çalışanlar için bu süre daha fazla 180 gün, yani 6 ay. Yeraltı madenlerinde çalışan bir işçi 360 gün çalıştığında fiili hizmet süresi zammı uygulandığında 540 gün çalışmış sayılıyor; bu da emekliliği öne çekiyor.
5-8 yıl arasında
Yıpranma gün sayısı yapılan işe göre 5 ile 8 yıl arasında değişiyor. İşçi ve memurların yararlandıkları yıpranma süresi, üç yılı geçmemek üzere işçi ve memurun emekli olacağı yaş haddinden düşüyor. Bu, prim sorunu olmayan işçi veya memurun üç yıl erken emekli olmasını sağlıyor. Memurların yararlandıkları yıpranma sürelerine ayrıca emeklilik ikramiyesi de ödeniyor.
Ağustos 2018 itibarıyla
İnsan sağlığına ilişkin işlerde çalışanlara tanınan yıpranma hakkı, 3 Ağustos 2018’den sonraki çalışmalara uygulanacak. Çalıştıkları her 360 güne karşılık, 60 gün ilave edilecek. Ceza infaz kurumlarında çalışanlara sağlanan yılda 90 günlük yıpranmadan ceza infaz kurumu müdürü, idare memuru, infaz ve koruma başmemuru, infaz ve koruma memuru unvanlı kadrolarda bulunlar ile ceza infaz kurumlarında hükümlü ve tutuklularla irtibat içinde olan diğer görevliler yararlanabiliyor. Ceza infaz kurumu personeli için yıpranma, 25 Ağustos 2017’den sonraki çalışmaları için geçerli.
İşte erken emekli edecek meslekler
180 GÜN:
● Madencilik ve yeraltı işleri.
90 GÜN:
● Cıva üretimi işleri
● Demir ve Çelik fabrikaları
● Asit üretimi yapan fabrika ve atöyele
● Sahil Güvenlik Komutanlığı
● Radyoaktif işler,
● Türk Silahlı Kuvvetleri
● Emniyet-Polis-Mit çalışanları
● Ceza infaz kurumlarında çalışanlar
● Basın ve gazetecilik işleri
● TRT’de haber hizmetinde çalışanlar
● TBMM yasama organı üyeleri
● Cumhurbaşkanlığı yardımcıları ve bakanlar.
60-90 GÜN:
● Kurşun ve arsenik işleri
● Su altında çalışmayı gerektiren işler.
60 GÜN:
● Alüminyüm fabrikaları
● Döküm fabrikaları
● Çimento fabrikaları
● Cam fabrika ve atölyeleri
● Kok fabrikaları
● Termik santraller
● İtfaiye ve yangın söndürme işleri
● İhtiyat pilotları
● Diş tabibi
● Eczacı
● Tabip
● Hemşire
● Ebe
● Hastabakıcı hemşireler
● Toplum sağlığı teknisyeni