Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamındaki kurulu gücün toplam elektrik üretim kapasitesi içindeki payı son 10 yıldan bu yana sürekli yükseliyor. Enerji Piyasası Düzenleme Kurumu’ndan (EPDK) alınan verilere bakıldığında özellikle 2012 yılında 677 megavat (MW) ile başlayan YEKDEM kapsamındaki kurulu güç, 2013 yılında 313 MW’ye gerilemesini saymazsak, 2020 yılına kadar kesintisiz şekilde artış gösterdi.
YEKDEM kapsamındaki kurulu güçte yaşanan artış özellikle 2016 yılından itibaren çok çarpıcı bir görümüme büründü. Kurulu güç 2014’te 1080 MW, 2015’te 5155 MW’ye yükselirken, 2016 yılında 14629 MW’ye sıçradı. İzleyen yıllarda yaşanan artışla birlikte YEKDEM kapsamındaki santral kurulu gücü toplamı 26937 MW’ye ulaştı.
Üretim miktarı da hızlı arttı
YEKDEM santrallerinin sayısı ve kurulu gücü arttıkça, bu tesislerin ürettiği elektrik miktarı da aynı şekilde hızlı şekilde yükseldi. 2016 yılında lisanslı YEKDEM santrallerinin ürettiği elektrik miktarı 44 milyar 696 milyon kilovatsaat (kWh) olurken, lisanssız tesislerdeki üretim 1 milyar 134 milyon kWh ile sınırlı kaldı. Bu rakamlar sırasıyla 2017 yılında 47 milyar 499 milyon kWh ve 3 milyar 31 milyon kWh, 2018 yılında 54 milyar 396 milyon kWh ve 8 milyar 212 milyon kWh ve 2019 yılında 66 milyar 863 milyon kWh ve 9 milyar 829 milyon kWh olarak kayıtlara geçti.
YEKDEM’den çıkışlar başlıyor
Yenilenebilir Enerji Kaynaklarını Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamındaki kurulu güç miktarı 2021’ten itibaren gerilemeye başlayacak. Çünkü 2012 yılında YEKDEM kapsamına girmiş santraller, 10 yılını doldurduktan sonra kapsam dışına çıkarak serbest üretici pozisyonuna geçiyor.
YEKDEM santrallerine kWh başına yapılan teşvik ödemeleri, Türkiye’deki ortalama elektrik üretim maliyeti hesaplanırken dikkate alınıyor. Sanayi aboneleri, ikili anlaşmalar yoluyla özel sektörden elektrik tedarik etmek amacıyla pazarlık ederken Piyasa Takas Fiyatı (PTF) + YEKDEM maliyeti formülü kullanılıyor. EPDK tarafından her yıl aylar bazında gösterge mahiyetinde YEKDEM maliyeti tahmini açıklanıyor. PTF ise arz ve talebin karşılaştığı piyasada oluşuyor. Mekanizma kapsamındaki kurulu gücün azalmaya başlaması, YEKDEM maliyetinin aşağı inmesini de beraberinde getirecek. YEKDEM maliyeti özellikle 2023 yılından itibaren hızla aşağı inecek. Böylece YEKDEM hem elektrik üretiminde yerli kaynakların payının artmasını hem de uzun vadede elektrik üretim maliyetlerinin aşağıya inmesine hizmet etmiş olacak.
MAYIS’TA YEKDEM İÇİN 5.2 MİLYAR TL ÖDENDİ
Enerji Piyasaları İşletme AŞ verilerine göre Yenilenebilir Enerji Kaynakları Destekleme Mekanizması (YEKDEM) kapsamındaki santraller, Mayıs ayında yaklaşık 8.7 milyar kilovatsaat (kWh) elektrik üretti. Bunun 7.5 milyar kWh’ını lisanslı, 1.1 milyar kWh’ını ise lisanssız elektrik üretim santralleri karşıladı. YEKDEM kapsamındaki santrallere Mayıs 2020 için denen tutar ise yaklaşık 5 milyar 235 milyon liraya ulaştı. Bu tutarın 1 milyar 48 milyon liralık bölümü lisanssız elektrik üretimi yapan santrallere ödendi. YEKDEM kapsamında rüzgar ve hidroelektrik elektriğine kWh başına 7,3 dolar/sent ödenirken bu tutar, jeotermal için 10,5 dolar/sent, biyokütle ve güneş için de 13,3 dolar/sent seviyesinde. YEKDEM kapsamındaki santrallere, yerli kaynağın yanı sıra yerli ekipman kullanmaları halinde ilave teşvik ödemesi yapılıyor.
